1ـ کتاب
2ـ پیایندها (نشریات، مجلات، ژورنال، روزنامهها ، مطبوعات، ...)
3ـ پایاننامهها ( رساله، تز و...)
4ـ منابع دیداری و شنیداری یا چندرسانه ای ( آفلاین و آنلاین)
5ـ میکروفرمها (ریزورقهها)
6ـ منابع الکترونیکی( نرم افزار)
7- منابع الکترونیکی تحت وب(سایت، بانک اطلاعات، پایگاه اطلاعات)
منابع مرجع
از میان منابع مرجع مستقل میتوان به این موارد اشاره کرد:
· واژهنامه یا لغتنامه که در آن اطلاعات مختصری چون معنی، تلفظ و اشتقاق واژههای رایج در یک زبان ارائه میشود.
· دائرة المعارف[1] یا دانشنامه که در آن اطلاعات مستندی در مورد تمام معارف بشری یا حوزۀ خاصی از دانش به صورت مقاله ارائه میشود.
· اصطلاحنامه[2] یا فرهنگ اصطلاحات که اصطلاحات مربوط به یک رشتۀ علمی را تعریف و تبیین میکند.
· فرهنگ شرح حال یا اعلام که به صورت مستند به بیان زندگینامه، سرگذشت، افکار و عقاید افراد و گروهها میپردازد.
· تصنیف که متن کامل یک کتاب را به صورت موضوعی یا طبقهبندیشده مجدداً ارائه میدهد.
· فرهنگ جغرافیایی که در آن فهرستی الفبایی از اسامی اماکن شامل کشورها، شهرها و مناطق گوناگون آمده و اطلاعات لازم دربارۀ هر یک بیان شده است.
· اطلس که اطلاعات مربوط به موضوعات و اماکن را با تصویر، نقشه، نمودار و مانند آن ارائه میکند.
این موارد نیز نمونههایی از منابع مرجع ردیف دوم (واسطهای) است:
· نمایهنامه[3] که منبعی است شامل فهرستی از موضوعات یا اسامی خاص همراه با نشانی محل قرار گرفتن اطلاعات مربوط به آنها در یک یا چند کتاب، نشریه و مانند آن.
· کتابشناسی[4] یا فهرست کتب که به معرفی کتابهای دیگر میپردازد و فهرستی از کتابهای یک نویسنده، ناشر یا کتابهای مرتبط با یک موضوع یا رشتۀ علمی را ارائه میکند.
· واژهنما یا معجم که فهرست کاملی از تمامی واژههای به کار رفته در یک کتاب و نشانی محل قرار گرفتن هر واژه در صفحات آن کتاب را ارائه میکند.
· چکیده نما یا خلاصه[i] که خلاصه نکات مهم و اصلی منابع را با ذکر آدرس بیان می کند
· مقالهنامه یا فهرست مقالات که مقالات مربوط به یک نویسنده، کنفرانس، مرکز یا موضوع را معرفی میکند.
منابع مرجع رامی توان به دو گروه تخصصی و عمومی تقسیم کرد. چراکه برخی از این منابع برای عموم و در همۀ رشتههای علمی مفید است. مثلاً فرهنگ های لغت یا دایرة المعارف های جامع، به رشته یا موضوع خاصی منحصر نیست و به صورت عمومی مورد استفاده قرار میگیرد. اما بسیاری از منابع مرجع مانند دانشنامههای تخصصی یا اصطلاحنامهها مربوط به حوزۀ خاصی از دانش است و در ردیف منابع تخصصی قرار میگیرد.
1. واژه نامه( لغتنامه، فرهنگ لغت،دیکشنری، سرعنوان های موضوعی)
2. فرهنگ اصطلاحات (اصطلاحنامه، تزاروس)
3. فرهنگ اعلام (اسامی، اماکن، شخصیت ها، فهرستگان، تنالگان)
- سرگذشتنامههای عمومی (اعلام، انساب، وفیات، معجم)
- سرگذشتنامههای موضوعی (طبقات، رجال، اعیان،)
- سرگذشتنامههای تکنگاری)سیره، سرگذشتنامه، شرح حال)
4. دایرة المعارف (دانشنامه، موسوعه، فرهنگنامه و... )
5. منابع جغرافیایی: نقشه، کره جغرافیایی، اطلس و...منتشره در قالب های مکتوب(چاپی)، الکترونیکی(نرم افزاری) و تحت وب (سایت، بانک اطلاعات، پایگاه اطلاعات، ویکی و...)
6. دستنامه و دستورنامه و راهنماها ( درسنامه، راهنماهای آموزشی، معرفی نامه ها و....)
7. گزارش ها و نشریات رسمی ( آمارنامه ها، گزارش های رسمی و...)
اعتبارسنجی منابع:
- اعتبارسنجی مستندات و مآخذ
- مراجعه به نسخهها و نقل قول های دیگر(شباهت یابی مطالب در منابع بواسطه نرم افزارها یا سایت و بانک های اطلاعاتی جلوگیری از سرقت علمی)
- یافتن معنای واژهها و ترکیب ها
- شناسایی قرینهها
- استدلال و آزمون
- اعتبار پدیدآورندگان
- اعتبار ناشر
- اعتبار روزامدی
- اعتبارجامعیت
- اعتبار زبان و شیوه نگارش
- اعتبار شکل ظاهری
[i] - Abstract