سامانه آموزش تعاملی اساتید و دانشجویان

انواع منابع مرجع

1ـ کتاب

2ـ پیایندها (نشریات، مجلات، ژورنال، روزنامه‌ها ، مطبوعات، ...)

3ـ پایان‌نامه‌ها ( رساله، تز و...)

4ـ منابع دیداری و شنیداری یا چندرسانه ای ( آفلاین و آنلاین)

5ـ میکروفرم‌ها (ریزورقه‌ها)

6ـ منابع الکترونیکی( نرم افزار)

7- منابع الکترونیکی تحت وب(سایت، بانک اطلاعات، پایگاه اطلاعات)

منابع مرجع

    از میان منابع مرجع مستقل می‌توان به این موارد اشاره کرد:

·      واژه‌نامه یا لغت‌نامه که در آن اطلاعات مختصری چون معنی، تلفظ و اشتقاق واژه‌های رایج در یک زبان ارائه می‌شود.

·      دائرة المعارف^[1] یا دانشنامه که در آن اطلاعات مستندی در مورد تمام معارف بشری یا حوزۀ خاصی از دانش به صورت مقاله ارائه می‌شود.

·      اصطلاح‌نامه^[2] یا فرهنگ اصطلاحات که اصطلاحات مربوط به یک رشتۀ علمی را تعریف و تبیین می‌کند.

·      فرهنگ شرح حال یا اعلام که به صورت مستند به بیان زندگینامه، سرگذشت، افکار و عقاید افراد و گروهها می‌پردازد.

·      تصنیف که متن کامل یک کتاب را به صورت موضوعی یا طبقه‌بندی‌شده مجدداً ارائه می‌دهد.

·      فرهنگ جغرافیایی که در آن فهرستی الفبایی از اسامی اماکن شامل کشورها، شهرها و مناطق گوناگون آمده و اطلاعات لازم دربارۀ هر یک بیان شده است.

·       اطلس که اطلاعات مربوط به موضوعات و اماکن را با تصویر،‌ نقشه، نمودار و مانند آن ارائه می‌کند.  

    این موارد نیز نمونه‌هایی از منابع مرجع ردیف دوم (واسطه‌ای) است:

·      نمایه‌نامه^[3] که منبعی است شامل فهرستی از موضوعات یا اسامی خاص همراه با نشانی محل قرار گرفتن اطلاعات مربوط به آنها در یک یا چند کتاب، نشریه و مانند آن.

·      کتاب‌شناسی^[4] یا فهرست کتب که به معرفی کتابهای دیگر می‌پردازد و فهرستی از کتابهای یک نویسنده، ناشر یا کتابهای مرتبط با یک موضوع یا رشتۀ علمی را ارائه می‌کند.

·      واژه‌نما یا معجم که فهرست کاملی از تمامی واژه‌های به کار رفته در یک کتاب و نشانی محل قرار گرفتن هر واژه در صفحات آن کتاب را ارائه می‌کند.

·      چکیده نما یا خلاصه[i] که خلاصه نکات مهم و اصلی منابع را با ذکر آدرس بیان می کند

·      مقاله‌نامه یا فهرست مقالات که مقالات مربوط به یک نویسنده، کنفرانس، مرکز یا موضوع را معرفی می‌کند.

منابع مرجع رامی توان به دو گروه تخصصی و عمومی تقسیم کرد. چراکه برخی از این منابع برای عموم و در همۀ رشته‌های علمی مفید است. مثلاً فرهنگ های لغت یا دایرة‌ المعارف های جامع، به رشته یا موضوع خاصی منحصر نیست و به صورت عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما بسیاری از منابع مرجع مانند دانشنامه‌های تخصصی یا اصطلاح‌نامه‌ها مربوط به حوزۀ خاصی از دانش‌ است و در ردیف منابع تخصصی قرار می‌گیرد.

1.      واژه نامه( لغت‌نامه، فرهنگ لغت،دیکشنری، سرعنوان های موضوعی)

2.       فرهنگ اصطلاحات (اصطلاحنامه، تزاروس)

3.     فرهنگ اعلام (اسامی، اماکن،  شخصیت ها، فهرستگان، تنالگان)

-       سرگذشت‌نامه‌های عمومی (اعلام، انساب، وفیات، معجم)

-       سرگذشت‌نامه‌های موضوعی (طبقات، رجال، اعیان،)

-       سرگذشت‌نامه‌های تک‌نگاری)سیره، سرگذشت‌نامه‌، شرح حال)

4.     دایرة ‌‌المعارف (دانشنامه، موسوعه، فرهنگنامه و... )

5.     منابع جغرافیایی: نقشه، کره جغرافیایی، اطلس و...منتشره در قالب های مکتوب(چاپی)، الکترونیکی(نرم افزاری) و تحت وب (سایت، بانک اطلاعات، پایگاه اطلاعات، ویکی و...)

6.     دستنامه و دستورنامه و راهنماها ( درسنامه، راهنماهای آموزشی، معرفی نامه ها و....)

7.     گزارش ها و نشریات رسمی ( آمارنامه ها، گزارش های رسمی و...)

اعتبارسنجی منابع:

-       اعتبارسنجی مستندات و مآخذ

-       مراجعه به نسخه‌ها و نقل قول های دیگر(شباهت یابی مطالب در منابع بواسطه نرم افزارها یا سایت و بانک های اطلاعاتی جلوگیری از سرقت علمی)

-       یافتن معنای واژه‌ها و ترکیب ها

-       شناسایی قرینه‌ها

-       استدلال و آزمون

-       اعتبار پدیدآورندگان

-       اعتبار ناشر

-       اعتبار روزامدی

-       اعتبارجامعیت

-       اعتبار زبان و شیوه نگارش

-       اعتبار شکل ظاهری